Κοινωνική Οικονομία και Επιχειρηματικότητα

 Σημεία ομιλίας Λούκας Τ. Κατσέλη στην Ολομέλεια της Βουλής
για το Σχέδιο Νόμου «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα»

Τετάρτη, 14 Σεπτεμβρίου 2011

Με το σχέδιο νόμου για την κοινωνική οικονομία και την κοινωνική επιχειρηματικότητα εισάγεται στη χώρα μας ένα καινοτόμο θεσμικό πλαίσιο που θέτει το «επιχειρείν» στην υπηρεσία της κοινωνικής ωφέλειας και του κοινωνικού συμφέροντος  τόνισε η βουλευτής  Λούκα Τ. Κατσέλη στην ομιλία της στην Ολομέλεια της Βουλής για το σχέδιο νόμου «Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα»

Η βουλευτής στην ομιλία της τόνισε ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας αποτελεί πυλώνα μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για την ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την παροχή, σύγχρονων ποιοτικών υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο:

• με τα προγράμματα του ΟΑΕΔ για διατήρηση θέσεων εργασίας
• με τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας για την ένταξη 55.000 ανέργων μέσα στο 2011 στις τοπικές αγορές εργασίας
• με την προώθηση των Τοπικών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων Στήριξης της Απασχόλησης (ΤΟΠΣΑ) για τη στήριξη αναπτυξιακών πρωτοβουλιών της περιφέρειας
• και τώρα μέσω του συγκεκριμένου νομοσχεδίου με την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας μέσω κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων

Η κα Κατσέλη αντέκρουσε τα επιχειρήματα περί «δήθεν νεοφιλελεύθερης προσέγγισης» επισημαίνοντας τις διατάξεις του άρθρου 7, περί σύστασης της κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης.

Επισήμανε επίσης ότι στην ελληνική κοινωνία το σχέδιο νόμου:

• καλύπτει ανάγκες για υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας με λογικό και χαμηλό  κόστος
• καλύπτει ανάγκες νέων που θέλουν να μείνουν στον τόπο τους και να συμβάλλουν στην τοπική ανάπτυξη
• καλύπτει ανάγκες γυναικών που αναπτύσσουν δραστηριότητα γύρω από την παραγωγή και προβολή παραδοσιακών προϊόντων
• καλύπτει ανάγκες ευάλωτων ομάδων πληθυσμού που χρειάζονται υποστηρικτικές υπηρεσίες ένταξης σε λογικό κόστος
• καλύπτει ανάγκες δήμων που αδυνατούν να χρηματοδοτήσουν από ίδιους πόρους απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες

Ανέφερε επίσης ότι για την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας προβλέπονται σημαντικά κίνητρα και νέοι χρηματοδοτικοί πόροι. Οι κοινωνικές επιχειρήσεις έχουν πρόσβαση στο ταμείο κοινωνικής οικονομίας που συστήνεται με σχετική ΚΥΑ και στο ΕΤΕΑΝ το οποίο έχει ήδη συσταθεί.

Στη συνέχεια της ομιλίας της η κα Κατσέλη ανέπτυξε αναφέρθηκε στα ασφαλιστικά και φορολογικά κίνητρα καθώς το ποσοστό κερδών που διανέμεται στους εργαζόμενους φορολογείται με χαμηλό  φορολογικό συντελεστή ενώ υπάρχουν και απαλλαγές από το φόρο εισοδήματος. Επίσης, οι ευάλωτες ομάδες πληθυσμού συνεχίζουν να λαμβάνουν οποιοδήποτε προνοιακό επίδομα ελάμβαναν πριν τη συμμετοχή τους στην κοινωνική επιχείρηση.

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στην ομιλία της η κυρία Κατσέλη και στο θέμα της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά  «για να επιτελέσει ο νέος αυτός θεσμός αποτελεσματικά το έργο του και για να επιφέρει τα αποτελέσματα που όλοι νομίζω θέλουμε σε αυτή την αίθουσα, δεν αρκούν οι καλές προθέσεις, δεν αρκούν τα κίνητρα. Χρειάζονται μηχανισμοί ελέγχου και κυρώσεων» .

Γι’ αυτό και

• προβλέπεται η σύσταση Γενικού Μητρώου Κοινωνικής Οικονομίας το οποίο αποτελείται τόσο από το Μητρώο Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, στο οποίο εγγράφονται υποχρεωτικά οι Κοιν.Σ.Επ. όσο και από το Ειδικό Μητρώο άλλων Φορέων Κοινωνικής Οικονομίας, το οποίο έχει προαιρετικό χαρακτήρα, αλλά όσοι εγγράφονται μπορούν να χρηματοδοτούνται από το ΕΤΕΑΝ και να εντάσσονται στον νέο Επενδυτικό Νόμο, τον 3909/2011.
• ρυθμίζεται η διαδικασία άσκησης ελέγχου και επιβολής κυρώσεων στις Κοιν.Σ.Επ., με την επιβολή προστίμου, τα έσοδα από τα οποία αποδίδονται στο Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας (άρθρο 11), καθώς και με τη δυνατότητα οριστικής διαγραφής της Κοιν.Σ.Επ. από το Μητρώο.
• προσδιορίζεται η έννοια των Δημοσίων Συμβάσεων Κοινωνικής Αναφοράς με στόχο την εκπόνηση και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου σχεδίου ενσωμάτωσης πολιτικών κοινωνικώς υπεύθυνων δημοσίων συμβάσεων, το οποίο θα είναι σύμφωνο με την κοινοτική και ελληνική νομοθεσία.

Κλείνοντας, η κυρία Κατσέλη ανέφερε:  «πιστεύω ακράδαντα ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και η επένδυση στο κοινωνικό και αλληλέγγυο επιχειρείν προωθούνται σε μια ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή για την πατρίδα μας και μπορούν να έχουν σημαντικό αναπτυξιακό αποτέλεσμα. Είμαστε σε μια περίοδο που οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες απαιτούν τη σύμπραξη και τη δράση όλων μας. Και θέλω εδώ να τονίσω ότι πέρα από το να θεσμοθετούμε είναι σημαντικό και να στηρίζουμε αποτελεσματικά αυτές τις δράσεις σε όλες τις Περιφέρειες της χώρας. Δεν αρκεί μόνον να νομοθετούμε, χρειάζονται και άνθρωποι με κέφι και διάθεση για δουλειά για να παράγουν αποτελέσματα». 

Ομιλία στην Ολομέλεια της Βουλής για το Σχέδιο Νόμου "Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα"

Τετάρτη, 14 Σεπτεμβρίου 2011

1. Εισαγωγή

Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,

Με το σχέδιο νόμου εισάγεται στη χώρα μας ένα καινοτόμο αλλά αναγκαίο θεσμικό πλαίσιο για την κοινωνική οικονομία και την επιχειρηματικότητα, το λεγόμενο και «τρίτο τομέα», τρίτο πυλώνα, της οικονομίας. Έναν τομέα που συνδυάζει το «επιχειρείν» με την κοινωνική ωφέλεια και το κοινωνικό συμφέρον εισάγοντας ταυτόχρονα ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ κράτους, κοινωνίας και ιδιωτικού τομέα.

Είναι ένα νομοσχέδιο το οποίο είχα την τύχη, να επεξεργαστώ ως Υπουργός Εργασίας. Nα συνεργαστώ - μαζί με τον Γιώργο Κουτρουμάνη και τους Υφυπουργούς - με πολλά στελέχη της ακαδημαϊκής κοινότητας, της αρμόδιας Γενικής Γραμματείας Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων, με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με όλους τους κοινωνικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Είναι ιδιαίτερη χαρά για μένα τουλάχιστον που φτάνει σήμερα το σχέδιο νόμου για ψήφιση στη Βουλή.

Το σχέδιο νόμου έπρεπε να ισορροπήσει ανάμεσα σε δυο προσεγγίσεις οι οποίες ισχύουν διεθνώς.

Από τη μια μεριά έχουμε την ευρωπαϊκή προσέγγιση, την οποία έχει ασπαστεί και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και η οποία ρίχνει όλο το βάρος κυρίως στην κοινωνική διάσταση και στην ένταξη ευάλωτων ομάδων στην αγορά εργασίας. Γι’ αυτό και τα περισσότερα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν κι έχουν να κάνουν με στήριξη της ένταξης ευάλωτων ομάδων, ευπαθών ομάδων, ατόμων με αναπηρία κλπ. στην αγορά εργασίας. Αυτή είναι η παραδοσιακή ευρωπαϊκή, κεντροευρωπαϊκή, προσέγγιση στα θέματα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.

Από την άλλη μεριά έχουμε το αγγλοσαξονικό μοντέλο, το οποίο δίνει πολύ μεγαλύτερο βάρος στην επιχειρηματικότητα για σκοπούς κοινωνικής ωφέλειας. Δίνει περισσότερο, αν θέλετε, βάρος στην εμπορική δραστηριότητα και στην αυτοχρηματοδότηση της επιχειρηματικής δράσης ασχέτως του σκοπού της.

Το σχέδιο επιχειρεί μία σύνθεση, καθιστώντας  το καινοτόμο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτή την περίοδο ξεκινάει στην Ευρώπη μία μεγάλη συζήτηση για την αναμόρφωση των προγραμμάτων της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στη βάση αυτής της σύνθεσης που επιχειρείται μεταξύ του «επιχειρείν» και του κοινωνικά ωφέλιμου.

Άκουσα ότι δήθεν το νομοσχέδιο διαπνέεται από νεοφιλελεύθερη προσέγγιση. Ποια νεοφιλελεύθερη προσέγγιση όταν τα κέρδη δεν μοιράζονται στα μέλη, αλλά ουσιαστικά διανέμονται, σύμφωνα με το άρθρο 7, στους εργαζόμενους; Ποια νεοφιλελεύθερη προσέγγιση όταν στο άρθρο 7 αναφέρεται ότι τα κέρδη διατίθενται κατά ποσοστό 5% για το σχηματισμό αποθεματικού, κατά ποσοστό έως 35% στους εργαζόμενους και το υπόλοιπο μένει για να επανεπενδυθεί μέσα στην ίδια την επιχείρηση;

2. Βασική επιδίωξη

Ποιος είναι ο στόχος αυτού του νομοσχεδίου; Το σχέδιο νόμου εντάσσεται σε μια συνολική στρατηγική του Υπουργείου Εργασίας για την επανεκκίνηση της οικονομίας, για την ανάπτυξη σε τοπικό επίπεδο, για τη δημιουργία θέσεων εργασίας σε νέους τομείς.

Ποια είναι τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας; Είναι προγράμματα ΟΑΕΔ για τη διατήρηση θέσεων εργασίας, προγράμματα βραχυχρόνιας απασχόλησης, όπως το Πρόγραμμα Κοινωφελούς Εργασίας το οποίο θέλουμε να ενεργοποιηθεί μέσα στο 2011 όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, τα Τοπικά Ολοκληρωμένα Προγράμματα Στήριξης της Απασχόλησης τα οποία ξεκινούν αμέσως μετά, καθώς και το  νέο θεσμικό πλαίσιο, αυτό το οποίο συζητάμε σήμερα, για την κοινωνική οικονομία και επιχειρηματικότητα.

Επομένως, οι στόχοι είναι:

Πρώτον, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και ανάσχεση της ανεργίας μέσω ανάληψης επιχειρηματικής δράσης.

Δεύτερον, συνδυασμός της ενίσχυσης της απασχόλησης με την παροχή σύγχρονων ποιοτικών κοινωνικών υπηρεσιών.

Τρίτον, συμβολή της κοινωνικής οικονομίας στο πεδίο της ένταξης ευάλωτων ομάδων.

Τέταρτον, κοινωνικοοικονομική επανένταξη αποκλεισμένων κοινωνικά ομάδων και καταπολέμηση των διακρίσεων.

Το σχέδιο νόμου απαντά σε πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα και η ελληνική οικογένεια και η ελληνική οικονομία. Δίνει τη δυνατότητα, παραδείγματος χάρη, σε επτά τουλάχιστον πρόσωπα, αν πρόκειται για επιχείρηση ένταξης ή σε πέντε πρόσωπα, αν πρόκειται για υπηρεσίες κοινωνικής ωφέλειας ή τοπικής ανάπτυξης, να συστήσουν ένα συνεταιρισμό κατά τα πρότυπα του αστικού συνεταιρισμού, και να αναπτύξουν εμπορική δραστηριότητα για κοινωφελή σκοπό.

Ποιοι μπορούν να κάνουν χρήση αυτού του νέου θεσμικού εργαλείου; Ας δώσω τρία μόνο παραδείγματα.

Πρώτον: Πέντε κοινωνικοί λειτουργοί ή ψυχολόγοι –τουλάχιστον πέντε, μπορεί να είναι και περισσότεροι- ή νοσηλευτές ή βρεφοκόμοι μέσα από μία Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση μπορεί να συνεταιριστούν για την παροχή, με λογικό και χαμηλό κόστος, υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας σε τοπικό επίπεδο για στήριξη ηλικιωμένων, παιδιών, βρεφών, ατόμων με αναπηρία στο σπίτι, στη γειτονιά, στο δήμο. Αμφιβάλλει κανείς ότι υπάρχει σήμερα τεράστια ανάγκη στις ελληνικές οικογένειες για τέτοιες υπηρεσίες;

Ας σκεφτούμε μόνο την ανάγκη μιας οικογένειας που δεν έχει σήμερα τη δυνατότητα, αν δεν έχει χρήματα, να προσλάβει ιδιωτική οικιακή βοηθό, να έχει στήριξη για φύλαξη ενός ατόμου με αλτσχάιμερ ή ενός ηλικιωμένου ή ενός παιδιού στο σπίτι.

Δεύτερον, πέντε νέα άτομα ή γυναίκες που θέλουν να μείνουν στον τόπο τους και να αναπτύξουν επαγγελματική δραστηριότητα σε τομείς που σχετίζονται με την τοπική κοινωνία και οικονομία, όπως με την παραγωγή και προβολή παραδοσιακών τοπικών προϊόντων, την αναβάθμιση του περιβάλλοντος, την ανάπτυξη πολιτιστικών υπηρεσιών, θα μπορούν να το κάνουν. Μπορούσαν μέχρι τώρα να το κάνουν; Μπορούσαν με ένα πολύ έμμεσο και δύσκολο τρόπο. Τώρα τους δίνουμε τη δυνατότητα: να αναπτύξουν αυτή την εμπορική δραστηριότητα. Μπορούν να το κάνουν με την Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Συλλογικού Σκοπού.
Προβλέπεται, επίσης, στο νομοσχέδιο ότι η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Συλλογικού Σκοπού μπορεί να κάνει και παραγωγή προϊόντων.

Τρίτον, επτά τουλάχιστον άτομα από ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, άτομα με αναπηρία, άτομα που υποστηρίζουν ευπαθείς ομάδες πληθυσμού θα μπορούν να συνεταιριστούν για να υποστηρίξουν τέτοια άτομα να ενταχθούν ομαλά στην αγορά εργασίας. Σήμερα το κόστος αυτών των ανθρώπων, οι οποίοι υποστηρίζουν άτομα με αναπηρία είναι πάρα πολύ υψηλό. Το άτομο με αναπηρία πληρώνει περίπου 1.700 ευρώ για να έχει κάποιον να τον εξυπηρετεί. Μέσα από την Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Κοινωνικής Ένταξης μπορεί να παραχθούν τέτοιες υπηρεσίες με πολύ χαμηλότερο κόστος.

Δεν θα ξεχάσω πότε την εντύπωση που μου έκανε μια χορευτική ομάδα τετραπληγικών που ανταγωνίζεται τις καλύτερες χορευτικές ομάδες στον τόπο μας και αυτή τη στιγμή δεν έχει καμμία δυνατότητα ανάπτυξης εμπορικής δραστηριότητας, να πληρωθεί δηλαδή για τις υπηρεσίες της.

Κάθε νόμος χρειάζεται τρία πράγματα: στρατηγικό σχεδιασμό, κίνητρα χρηματοδοτικά και ένα αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο.

3. Χρηματοδοτικοί πόροι – κίνητρα
Η ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας προβλέπεται να υποστηριχθεί χρηματοδοτικά από πόρους Ταμείων ανακυκλούμενων κεφαλαίων, συμβάλλοντας στην ταχύτερη και αποτελεσματικότερη απορρόφηση πόρων της Ε.Ε. Συστήνεται με σχετική ΚΥΑ το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας. Στο άρθρο 9 προβλέπεται ότι οι ΚοινΣΕπ και οι ΚοιΣΠΕ του άρθρου 12 του ν. 2716/1999 έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότησή τους από το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας καθώς και το ΕΤΕΑΝ, το οποίο έχει ήδη συσταθεί (άρθρο 9). Οι Κοιν.Σ.Επ. μπορούν επίσης να εντάσσονται σε προγράμματα στήριξης της επιχειρηματικότητας, σε προγράμματα του Ο.Α.Ε.Δ. και στις κάθε είδους ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης (άρθρο 10). Βεβαίως, πόροι της Κοιν.Σ.Επ. αποτελούν το κεφάλαιο της επιχείρησης, αλλά μπορούν σε αυτούς να συμβάλλουν και δωρεές τρίτων, έσοδα από την αξιοποίηση της περιουσίας της επιχείρησης, έσοδα από την επιχειρηματική δραστηριότητά της, από κληροδοτήματα, επιχορηγήσεις από τον Τακτικό Κρατικό Προϋπολογισμό, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων κ.α. (άρθρο 8).

Υπάρχουν επίσης μια σειρά από κίνητρα. Θέλω να επισημάνω τρία:
Πρώτον, ότι οι εργαζόμενοι που ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού συνεχίζουν να λαμβάνουν οποιοδήποτε προνοιακό ή άλλο επίδομα ελάμβαναν ταυτόχρονα με την αμοιβή τους από την Κοιν.Σ.Επ.

Δεύτερον, υπάρχουν απαλλαγές από το φόρο εισοδήματος σε περιπτώσεις διεθνώς αναγνωρισμένης ευρεσιτεχνίας, καθώς και το κίνητρο μείωσης του φορολογικού συντελεστή για τη διατήρηση θέσεων εργασίας που ισχύουν κατ’ αναλογία και για την Κοιν.Σ.Επ.

Και τρίτον, που είναι πολύ σημαντικό, προβλέπονται χαμηλά ασφάλιστρα και χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές δηλαδή για εισόδημα που διανέμεται στους εργαζόμενους και μάλιστα το πρώτο κλιμάκιο εισοδήματος της κλίμακας της παραγράφου 1 του άρθρου 9 και του νόμου 2238,.

4. Διαφάνεια και λογοδοσία
Δημιουργείται το Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας. Το Μητρώο είναι πάρα πολύ σημαντικό και έχει δύο υπομητρώα: α) το Μητρώο για τις Κοιν.Σ.Επ και το Μητρώο των Φορέων Κοινωνικής Οικονομίας, που είναι διακριτό και στο οποίο μπορούν να υπαχθούν όλοι οι φορείς κοινωνικής οικονομίας που λειτουργούν στη χώρα μας.

Δημιουργείται, επίσης, συντονιστικός φορέας, με τη μετεξέλιξη και την αναβάθμιση της Ειδικής Υπηρεσίας της Γενικής Γραμματείας Διαχείρισης Κοινοτικών & Άλλων Πόρων σε Ειδική Υπηρεσία για την κοινωνική ένταξη και την κοινωνική οικονομία.

Ποιες είναι κατά τη γνώμη μου οι μεγάλες προκλήσεις μπροστά; Πρώτον να υπάρξει κατάλληλη τεχνική υποστήριξη του όλου εγχειρήματος, διότι είναι ένας νέος θεσμός. Θα πρέπει να κινητοποιηθεί η περιφέρεια, τα τμήματα των ΤΕΙ, όπου υπάρχουν τμήματα που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα, τα πανεπιστήμιά μας και η Ελληνική Εταιρία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης να υποστηρίξουν αυτό το νέο θεσμό.

Δεύτερον, σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομίας να δημιουργηθεί το γρηγορότερο δυνατό το Ταμείο Κοινωνικής Οικονομίας. Η πρότασή μου είναι να υπάρξει συνεργασία με το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, έτσι ώστε να υπάρχει παροχή μικροπιστώσεων, δηλαδή το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο να παίξει το ρόλο του ιδιωτικού φορέα και της ιδιωτικής χρηματοδότησης για να φτάσουν οι μικροπιστώσεις και στο τελευταίο χωριό της πατρίδας μας.

5. Επίλογος

Κυρίες και Κύριοι συνάδελφοι,

Πιστεύω ακράδαντα ότι η ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας και η επένδυση στο κοινωνικό και αλληλέγγυο επιχειρείν προωθούνται σε μια ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή για την πατρίδα μας και μπορούν να έχουν σημαντικό αναπτυξιακό αποτέλεσμα. Είμαστε σε μια περίοδο που οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες απαιτούν τη σύμπραξη και τη δράση όλων μας. Και θέλω εδώ να τονίσω ότι πέρα από το να θεσμοθετούμε είναι σημαντικό και να υλοποιούμε αυτές τις δράσεις σε όλες τις Περιφέρειες της χώρας. Δεν αρκεί μόνον να νομοθετούμε, χρειάζονται και άνθρωποι με κέφι και διάθεση για δουλειά για να παράγουν αποτελέσματα.

Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό νομοσχέδιο, το οποίο ανοίγει μια καινούργια αγορά για τον τόπο μας, καινούργια προοπτική για άτομα, τα οποία θέλουν να ενεργοποιηθούν στον τρίτο πυλώνα και γι’ αυτό σας καλώ να το υπερψηφίσετε.

Ευχαριστώ.